Η ζώνη καλλιέργειας του καφέ
Μπορεί ο καφές να καταναλώνεται με μεγάλη ευχαρίστηση σε όλα τα μήκη και πλάτη της Γης, όμως η καφέα, το δέντρο του καφέ από το οποίο προέρχεται το αγαπημένο μας ρόφημα, ευδοκιμεί σε συγκεκριμένα σημεία του πλανήτη. Πρόκειται για ένα μέρος της Υφηλίου που ονομάζεται «ζώνη του καφέ», ακριβώς διότι το σύνολο της παραγωγής καφέ παγκοσμίως γίνεται εντός των ορίων της.
Η «ζώνη καλλιέργειας του καφέ», λοιπόν, ορίζεται ως η περιοχή μεταξύ των Τροπικών του Καρκίνου και του Αιγόκερω, από τη Χαβάη έως την Παπούα - Νέα Γουινέα. Κεντρική Αμερική, Ανατολική Αφρική και Νοτιοανατολική Ασία είναι οι περιοχές που κερδίζουν τη «μερίδα του λέοντος» στην καλλιέργεια του καφέ και παρουσιάζουν μεταξύ τους τόσο αρκετά κοινά χαρακτηριστικά όσο και σημαντικές διαφορές. Αυτό που ενώνει όλες τις χώρες που καλλιεργούν καφέ και βρίσκονται εντός της ζώνης, είναι το τροπικό κλίμα, που κάνει το δέντρο του καφέ να αναπτύσσεται και να καρποφορεί.
Από τα είδη του καφεόδεντρου, τα δύο πιο διαδεδομένα στις περιοχές της ζώνης του καφέ είναι το είδος Robusta και το είδος Arabica. Και τα δύο ευδοκιμούν σε όλες τις περιοχές, με συγκεκριμένες, πάντως διαφοροποιήσεις. Ως προς την περιεκτικότητα σε καφεΐνη, για παράδειγμα, καθώς ο καφές Robusta έχει κατά βάση κατά μεσό όρο διπλάσια, γεγονός που εξηγείται από το ότι το συγκεκριμένο είδος φύεται σε χαμηλότερα υψόμετρα και επομένως είναι πιο ευάλωτο σε επιθέσεις εντόμων και αρρώστιες, από τις οποίες προστατεύει η ουσία αυτή.
Στις χώρες της Κεντρικής Αμερικής, Κολομβία, Γουατεμάλα, Κόστα Ρίκα και τις υπόλοιπες, καλλιεργείται κατά κύριο λόγο το είδος Arabica.
Επίσης, στις χώρες της Ανατολικής Αφρικής που καλλιεργείται ο καφές, έχουμε κατά συντριπτική πλειοψηφία το είδος Arabica: Αιθιοπία, Κένυα, Ουγκάντα, Τανζανία, Ρουάντα, και Μπουρουντί, παράγουν καφέ με πιο φρουτώδη γεύση, έναν πιο ντελικάτο καφέ που με την κατάλληλη επεξεργασία μπορεί να αποδώσει πλούσια αρώματα.
Στη Νοτιοανατολική Ασία, από την Ινδία ως τις Φιλιππίνες, το Λάος, το Βιετνάμ συναντάμε καφέδες από το είδος της Robusta.
Ιστορικά, γνωρίζουμε ότι ο καφές ανακαλύφθηκε και ξεκίνησε να χρησιμοποιείται και να καταναλώνεται ως ρόφημα, μέσα στη ζώνη του καφέ. Οι πρώτες αναφορές μιλούν για την Αιθιοπία, όπου περί τον 7ο αιώνα μ. Χ. ένας βοσκός τυχαία παρατήρησε ένα άγνωστο έως τότε φυτό με καρπούς που κατανάλωναν τα ζώα του.
Η Αιθιοπία έως σήμερα είναι μία από τις χώρες που παράγουν ποιοτικό καφέ, ο οποίος ταξιδεύει από εκεί σε όλο τον κόσμο. Βάσει των ιστορικών στοιχείων πάντως, ήταν οι Άραβες που ξεκίνησαν να πίνουν τον καφέ ως ρόφημα, ενώ στην Υεμένη, τυχαία, καβουρδίστηκε ο καφές για πρώτη φορά στην ιστορία από κάποιους μοναχούς. Λόγω της εμπορικής κίνησης των λιμανιών της Υεμένης, ο καβουρδισμένος καφές ταξίδεψε στα πέρατα του κόσμου και έγινε το αγαπημένο ρόφημα ανθρώπων σε όλο τον κόσμο.
Από εκεί και πέρα, αξίζει να σταθούμε στα κοινά χαρακτηριστικά που εμφανίζουν οι περιοχές της ζώνης του καφέ ως προς το κλίμα και επομένως την καλλιέργεια καφεόδεντρων. Όλες οι χώρες αυτές έχουν τροπικό κλίμα, που κατά κύριο λόγο είναι ζεστό και υγρό: Η θερμοκρασία κινείται μεταξύ 18 και 24 °C, αποφεύγοντας τις ακραίες συνθήκες που θα μπορούσαν να καταστρέψουν το δέντρο και τους καρπούς του. Το έντονο φως του ήλιου, η εναλλαγή ουσιαστικά μόνο δύο εποχών, ξηρής και υγρής και γενικά η σταθερότητα στις κλιματικές συνθήκες είναι τα χαρακτηριστικά που οριοθετούν το γενικό πλαίσιο ανάπτυξης του καφέ και το οποίο συναντάμε στη ζώνη του καφέ.
Διαφορές που καταγράφονται και αφορούν στο έδαφος και τη μορφολογία του, τις επί τόπου συνθήκες κάθε περιοχής και άλλοι παράγοντες, μπορούν να επηρεάσουν το καφεόδεντρο και τα είδη του και συνεπώς την τελική γεύση του καφέ στο φλιτζάνι μας. Για παράδειγμα, το είδος Robusta καλλιεργείται σε υψόμετρο από τα 200 έως τα 1000 μέτρα, ενώ το Arabica από τα 900 έως και πάνω από τα 2000 μέτρα, γεγονός που σημαίνει διαφορετικό μικροκλίμα και σαφώς διαφορετικό αποτέλεσμα ως προς τον καρπό – κάτι που εκτός της γεύσης, είναι ορατό και στην εμφάνισή του, προ επεξεργασίας.
Οι χώρες της ζώνης του καφέ εφοδιάζουν όλον τον πλανήτη με το ρόφημα που αγαπούν οι περισσότεροι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο. Έχει ιδιαίτερη αξία να κατανοήσουμε για ποιους λόγους γίνεται αυτό, ώστε να εξηγήσουμε στην πορεία τον ρόλο που διαδραματίζει κάθε περιοχή στην ξεχωριστή ποικιλία και γεύση που φτάνει τελικά στο φλιτζάνι μας.
